Çocukları sigortalı yaptırma telaşı

Ekrem Sarısu / Vergi ve sigorta uzmanı - POSTA

Sosyal Güvenlik Yasa Tasarısı'nın yürürlüğe gireceği tarihte sigortalı olanlar, emeklilik şartları açısından bugünkü yasa şartlarıyla emekli olacaklarından, haklı olarak anne ve babalar, yeni yasa öncesinde çocuklarını sigortalı yaptırma telaşına kapıldı

Yeni yasadan önce sigortalı olan çocukların avantajlarını şöyle sıralayabiliriz:

Prim ödeme avantajı

Emekli olmak için iki şart aranıyor: Belli sayıda prim ödeme ve belli yaşı doldurma. Bugünkü yasaya göre, kadın ve erkek sigortalı 7000 gün prim ödeme şartıyla emekli olabiliyor. Yeni yasa prim şartını 7200 güne çıkartıyor. Yeni yasadan önce sigortalı olan çocuğun emekli olmak için 200 gün prim avantajı olacak.

Yaş avantajı

Bugünkü yasaya göre emeklilik için kadın sigortalıda 58, erkek sigortalıda 60 yaş aranıyor. Yeni yasa ile, kadın ve erkek sigortalıda emekli olma yaşı 65'e yükseltiliyor. Yeni yasadan önce sigortalı olan kız çocukları 65 yerine 58 yaşında emekli olacağından 7 yıl avantaj sağlayacak. Erkek çocuk da 65 yerine 60 yaşında emekli olacağından 5 yıl avantajı olacak.

Aylık bağlama oranı Bugünkü yasaya göre 25 yıl çalışanın aylık bağlama oranı yüzde 65. Yeni yasa 25 yıl çalışanın aylık bağlama oranını yüzde 50'ye indiriyor. Aylık bağlama oranına gösterilen tepki üzerine, Emek platformu ile varılan mutabakat sonunda, yasa çıktığı tarihte sigortalı olanlara ilk 10 yıllık çalışması için her yıla yüzde 3, sonraki her yıla yüzde 2 aylık bağlama oranı verilmesi kararlaştırıldı. Üzerinde mutabakata varılan yeni aylık bağlama oranına göre, yeni yasadan önce sigortalı olan ve 25 yıl çalışana yüzde 60 oranında aylık bağlanacak. Oysa yeni yasanın yürürlüğe girmesinden sonra sigortalı olan ve 25 yıl çalışana yüzde 50 oranında aylık başlanacak. Dolayısıyla, yeni yasa çıkmadan sigortalı olan çocuklar, yeni yasa çıktıktan sonra sigortalı olanlara nazaran yüzde 10 daha fazla emekli aylığı alacaklar. Yeni yasadan önce sigortalı olmak avantaj sağlıyor. Ancak, çocuklar yaş şartı aranmadan sigortalı olabilir mi? Konunun hem İş Kanunu'nu hem de SSK'yı ilgilendiren boyutu var.

İş Kanunu yönünden çocuğun çalışması

4857 sayılı İş Kanunu'nun 71'inci maddesine göre, 15 yaşından küçük çocukların çalıştırılmaları yasak. Yani, yasa

15 yaşından küçük çocukların çalışmasını yasaklamış. Bunun tek istisnasını, ilköğrenimini bitirmiş olan ve 14 yaşını

doldurmuş çocukların hafif işlerde çalıştırılması oluşturuyor. Bu çocukların hangi işlerde çalıştırılabileceği ise

?Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik'te belirlenmiş. Söz konusu yönetmelik

14 yaşını dolduran ve 15 yaşını doldurmamış kişiyi ?çocuk işçi' olarak tanımlamış ve ilköğrenimini tamamlamış

olmak şartıyla, çocuk işçilerin kümes hayvanları besiciliği, ipek böcekçiliği, esnaf ve sanatkarların yanında satış işlerinde, çiçek toplama işlerinde, gazete ve dergi dağıtım işinde, fırın-pastane ve işçisiz lokantada komi olarak, çiçek satışı gibi işlerde çalıştırılabileceğini hüküm altına almıştır. Aynı yönetmelik, 15 yaşını dolduran ancak, 18 yaşını doldurmayan kişiyi ?genç işçi' olarak tanımlamış ve genç işçilerin de, meyve ve sebze konserveciliği, meyve ve sebze kurutma işleri, helva, ağda, pekmez imalat işleri, kasaplarda yardımcı işler, çay işletmesi işleri, kuru yemiş hazırlama işi, süpürge ve fırça imalat işi, büro işleri ve yardımcı işler, balıkhane işleri gibi işlerde çalışmasına izin vermektedir. Bu işler dışında çalıştırılmalarını ise yasaklamaktadır. Ayrıca, taraf olduğumuz uluslar arası bazı sözleşmelerde

çocuk işçi çalıştırılması yasaklanmıştır. Sonuç olarak İş Kanunu açısından 15 yaşından küçük, ilköğrenimini tamamlaması şartıyla 14 yaşından küçük çocukların çalıştırılması yasaktır. 14 veya 15 yaşındaki çocukların da hangi işlerde çalışacağı teker teker yönetmelikte belirlenmiştir. Bu yasaklamaya uyulmamasının ciddi idari para cezası olduğu gibi, adli yargıya kadar uzanan bir başka boyutu da vardır.

SSK yönünden çocuğun çalıştırılması

8 Eylül 1999'dan sonra sigortalı olanlar için, mevcut yasaya göre ve yeni çıkacak yasaya göre normal emeklilik için sigortalılık süresinin bir önemi bulunmamaktadır. Yukarıda da belirtildiği gibi belli sayıda prim ödeyen ve belli yaşı

dolduran, emekli olabilmektedir. Bu açıdan, yeni yasa yürürlüğe girmeden önce, çocukların bir gün de olsa sigortalı olması, bugünkü yasa şartlarına tabi olmak için yeterli olacaktır. Ancak tabiki bu durum 14 veya 15 yaşını dolduran ve belirtilen işlerde sigortalı çalışacak çocuklar için geçerlidir.

14 yaşından küçük çocuk sigortalı olamaz mı?

Maalesef yasalarımızın tüm çalışma hayatını kavramadığı açıkça ortadadır. 14 yaşından küçük çocukların çalıştırılmaları yasak olmasına rağmen, bazı işlerde 14 yaşından küçük çocukların çalıştırıldığı da görülmektedir. Örneğin, reklam flimlerinde, dizilerde, sinema flimlerinde, defilelerde, sirklerde sıfır yaşına kadar her yaşta küçük çocuğun çalıştırıldığı da bir başka gerçektir. Genellikle sanat yönü olan bu işlerde çalışan çocuklar, istisnai olarak yaş sınırı aranmadan sigortalı olabilirler. Bu işlerin dışında 14 ve 15 yaşından küçük çocukların sigortalı olmaları

belli riskler taşımaktadır. Ancak, bu riskler göze alınarak 14, 15 yaşın altındaki çocukların da sigortalı yapılarak çalıştırıldığı görülmektedir. Bu durum, sigortalı tescili yapılırken, SSK'nın, İş Kanunu'nu dikkate almadan yani, yaş kontrolü ve denetimi yapmamasından kaynaklanmaktadır. İşe giriş bildirgesinde yaşa bakmadan sigorta sicil numarası verildiğinden, hangi yaşta olursa olsun, çocuğa sigorta sicil numarası alınmaktadır. Bu konuda vurdum duymaz ve yasalarla çelişen uygulamaya son verme ihtiyacının olduğuna da hiç kuşku yoktur.